DR. Acacio C . Amaral
Materia hanorin Moras prinsipál iha Animal ba estudante Saude Animál no Agropekuaria –UNTL no Produsaun Animál, Instituto Politécnico de Betano (IPB) Kay Rala Xanana Gusmão
Definisaun
Diagnosa Kliniku Veterinaria mak Siensia ne’ebé estuda kona-ba oinsá halo ezaminasaun fíziku ba pasiente atu bele determina diagnosa, prognosa no terapia ba animál ne’ebé moras.
Terminolojia diagnosa
Diagnosa tentativa:
Diagnosa temporariu, normalmente bazeia ba sinál klinika ne’ebé hetan maibé seidauk hatene ajente kausativu
Diagnosa kausativu:
Diagnosa temporariu ne’ebé determina la’os tamba sinál kliniku maibé tamba ajente kausativu
Diagnosa organiku
Diagnosa bazeia ba orgaun ne’ebé afetadu bezeia ba ezaminasaun klinis
Diagnosa symptomatik
Diagnosa sertu ne’ebé bazeia ba sinál kliniku tuir ezaminasaun fiíziku
Faze diagnosa:
· Rejistrasaun
· Anamnesa
· Estadu atual/examinsaun kondisaun klinis
· Diferential diagnosa
· Prognosis
· Terapia
· Faze diagnosa
1. Rejistrasaun
· Hakerek kona ba dadus importante pasien no kliente animál nain
· Funsaun rejistrasaun
· Atu fo hanoin
· Komunikasaun
· Atu jere
· Efisiensia
· Dokumentasaun
Konteudu rejistrasaun
· Detallu kliente: naran, enderesu, tlp, etc
· Identidade pasien: naran, rasa, sexo, kor, idade, tipu fulun etc
· Tratamento/vasinasaun: Vasinasaun. Anthelmintic, certificadu saude
· Informsaun kona ba moras anterior no historia moras
· Terapia ne’ebé hala’o
· Operasaun no anasthesia ne’ebé hala’o etc.
· Faze diagnosa
2. Anamnesa
Intervista ne’ebé hala’o hosi mediku veterinariu sira ba pasien/kliente kona ba historia pasien antes to'o iha klinik. P.e:
Intervista ne’ebé hala’o hosi mediku veterinariu sira ba pasien/kliente kona ba historia pasien antes to'o iha klinik. P.e:
· Moras herediter
· Moras kontagioza
· Vasinasaun
· Kronologia akontesemento moras
· Tratamento (iha/la iha)
· Tipo tratamento etc
Prinsipiu
· Husik kliente koalia kona ba historia moras ne’ebé kona nia animál uza nia liafuan rasik no la iha presaun
· Savi anamnesa ne’ebé susesu mak: komunikasaun
Anamnesa bele halo uza:
Anamnesa bele halo uza:
· Kontaktu kliente no pasien
· Tenke hamosu kesan ne’ebé diak no simpatiku
· Kontak ho pasien na nesesario ba besik
· Kontak ho pasien tenke hatene ambiente pasient nian
· Pergunta hosi veterinario ba kliente
· Tenke simple no klaru
· Evita pergunta ne’ebé responde ho Los/Lae
· Evita pergunta ne’ebé menyinggung animál nain
· Pergunta labele dok hosi tema moras nian
· Barak liu rona
Restraint
· Importante los atu bele ajuda ezaminasaun fiziku ne’ebé suksesu
· Objectivo restraint
· Atu animál kalma wainhira examina
· Fasil atu examina
· Fasil atu fo aimoruk/terapia
· Evita acidente ba pasien
· Faze diagnosa
Konsekuensia, karik la restraint
· Aimoruk barak mak estraga
· Daun la tama ba area ne’ebé ita atu sona, daun bele mos tohar
· Lakon tempo no osan
Restraint ba animál ne’ebé diferente
Iha asu
· Uza tali atu kesi asu ibun
· Tali ne’ebé kesi kakorok kaer, no dada ain kotuk atu asu bele toba tun
· Kakorok kesi ho korenti naruk, depois dada korenti ne besik ai ne’ebé forti too asu nia ulun no isin difisil atu bok na
· Uza muzzle (falun ibun halo hosi kulit ou boracha)
Iha Coelho: Kaer Kulit iha kakorok kotuk depois kous
Iha Hamster: kaer kulit iha kakorok kotuk
Iha fahi:
· kesi ibun ho Tali (Fahi kiik,
· bele dada deit nia ain kotuk)
· Uza pigs snare
iha karau
· Uza manga
· Karau nia kakorok kesi ho tali depois dada ba oin, no ain kotuk ne’ebé kesi ho tali dada ba kotuk, atu karau fasil monu tun
· Hanehan/silu Karau nia ikun
· Ain hat kesi ho tali depois dada halo makaas
· Kaer iha kulit kanoruk nian
· Restrain iha karau
· Restrain – Betano, Same
· Restrain karau
· Restraint kuda
· Restraint kuda
· Faze diagnosa
Iha busa
· Uza tali kesi ibun
· Uza luvas boracha atu kaer busa, depois kaer kulit iha kanuruk, e depois kous
· Kesi ain hat hotu, depois kaer busa nia isin wainhira nia iha posisi toba hela
Iha bibi
· Foti bibi, kous, depois kaer ho posisi tur, depois aperta uza kelen
· Ain oin no kotuk kesi ho tali, depois kaer ain hat, wainhira bibi iha posizaun toba
Restrain iha manu (laos manu doemstika):
· Ba manu bot tenke uza luvas kulit
· Ba manu bot (hanesan swan) inclui manu Timor : kous manu depois kaer nia ulun no ain
· Ba manu kiik: kae iha area kotuk laran, depois manu nia ulun tau entre liman fuan bot no liamn fuan indicador, ou liman fuan indikador no liman fuan klaran, depois liras hanhan ho laman fuan…no liman fuan kiik.
Iha Kuda:
· Husik liman besik inus kuak, para kuda atu halo toman na
· Kuda la resisti moras, tan ne ita bele uza airame especial hanaran “twich” ba nia ibun mamar leten ita bele kontrola kuda
· Foti ain oin, atu nia labele book na ou tebe
3. Estadu atuál/ezaminasaun fiziku
Objetivu
· Atu hetan informasaun kompletu kona ba disturbansia saude pasien ne’ebé lolos baseia ba observasaun isin lolon tomak no orgaun iha animál nia laran
Ezaminasaun fiziku halo ho:
· Visual: diretamente uza matan;
· Manual: Uza liman ou ajuda ho ekipamneto.
Kriteriu atu halo ezaminasaun:
· Animál kalma;
· Pozisaun animál normál, animál hamriik;
· Tratamentu spesiál ba animál boot/restrain tenki loos;
· Faze diagnosa.
Prosedur baziku iha ezaminasaun fizíku:
· Inpeksaun: examinador hare kondisaun pasien em jeral iha isn tomak;
· Palpasaun: Lamas no hanehan parte isin balun atu determina area ne’ebé iha abnormalidade;
· Perkusaun: Dere iha parte balun (hanesan iha abdomen) atu rona lian hosi parte isin ne’ebé ita ezamina.
· Auscultasaun: Rona lian ne’ebé produs hosi orgaun iha isin laran pasiente ne’ebé relasiona ho patofisioologia isin nian;
· Ezaminasaun seluk: ne’ebé suporta hanesan X-Ray, USG no ECG, etc
Ekipamneto ne’ebé presija iha Ezaminasaun Fizíku:
· Tesoura
· Lampada
· Stetoscope
· Termometer
· Otoscope
· Martelu perkusaun
· Spatula
· Syringa
· Kateter/mangera
· Relojio/stop watch
Ezaminasaun fizíku sei hare kondisaun jeral hanesa:
· Nivel konsiensia (tingkat kesadaran)
· Pozisaun/reasaun pasien
· Temperamen pasien
· Animál nia hela fatin
· Ambiente iha animál nia hela fatin
· Oinsa pasien lao
· Estrutura to tamanho pasien
· Vontade han pasien
· Fuk/fulun pasien
4. Diferensiál diagnosa
· Objetivu:
o Atu kompara ou halo diferensia moras balun baseia ba sinais kliniku ne’ebé hanesan ho moras ne’ebé ita desconfia atu hetan diagnosa ne’ebé lolós
· Maneira ne’ebé uza atu hetan diagnosa ne’ebé loloos mak:
· Teste ran
· Radiologia/X-ray
· USG, etc
5. Prognosa
· Estimasaun kona ba kondisaun moras ne’ebé parese akontese depois de hatene diagnosa ne’ebé loloos iha pasien;
· Prognosa koalia kona ba probabilodade pasien atu diak fali ou lae depois de tratamento.
Prognosa fahe ba tipo 3:
· Fausta: Kondisaun diak/moras sei bele diak fali depois de halo terapia;
· Infausta: Kondisaun la diak/moras labele diak fali depois de halo terapia;
· Dubius: Kondisaun moras la sertu/dúvida/moras la sertu atu diak fali depois de halo terapia.
6. Terapia
Hanesan asaun tratamento relasiona ho prosesu rekeprasaun moras ne’ebé iha pasien
Terapia fahe ba tipu 3:
· Terapia sintomatíku: terapia baseia ba sinais klíniku moras
· Terapia kausativu: terawpia baseia ba agente causativo moras nian
· Terapia suportivu: terapia ne’ebé fo atu suporta prosesu rekupersaun moras lais liu tan
No comments:
Post a Comment