Monday, 25 May 2020

Prátika survey moras animál

Dr. Acacio Cardoso Amaral
Materia hanorin Principais Doencas dos Animais, Pratika survey moras animal
Departamentu de Saúde Animál, Faculdade de Agricultura, Universidade Nacional Timor Lorosa’e (UNTL) no Kursu produsaun Animal, Escola Superior Agronomia e Zootécnica, Instituto Politécnico Betano
(Programa Estudu distansia)
Pagina ida ne’e kopia hosi Anexu 13 hosi libru “Amaral, A.C., 2018. Moras Prinsipál Iha Animál - Matadalanestudante, staf tékniku Saúde Animál, 2nd ed., Same: Instituto Politécnico Betano Kay Rala Xanana Gusmao

Pratika survei sei hala’o iha kampu (iha nivel aldeia, suco, municipio) depende bá orsamentu no suporta lojistik. Iha pratika ida ne’e estudante sira sei aplika teoria ne’ebé sira aprende ona iha kapítulu 4 iha manuál ida ne’e. Bainhira halo survei estudante sira sei pratika:
1. Oinsá rekolha informasaun hosi fonte informasaun atu detekta moras (Kapítulu 3); 

2.Oinsá foti amostra (faeces, ran no orgaun, etc) atu mai análize iha laboratóriu; 

3.Oinsá halo intervista uza kestionariu ne’ebé preparadu; 

4.Halo data entry bá data ne’ebé rekolla iha survei; 

5.Halo análize bá data entry iha uza excel; 

6.Halo relatoriu; 

7.Halo apresentasaun iha aula. 


TEORIA SURVEI

Dokumentu nee hanesan kapítulu ida hosi libru Amaral, A.C., 2018. Moras Prinsipál Iha Animál - Matadalan bá estudante, staf tékniku Saúde Animál, 2nd ed., Same: Instituto Politécnico Betano Kay Rala Xanana Gusmao

 


1   Introdusaun

Iha maneira oi-oin atubele hetan data moras animál. Dalan ida atu hetan informasaun konaba moras animál mak liuhosi survei. Objectivu hosi kapitulu ida ne’e mak:
a.   Hatene vantajen no desvantajen hosi random no non random sampling methods no determina metodu neebé apropria bá kondisaun balu;
b.   Bele dezena kestionariu no hatene pasu pasu neebé involve bainhira halo survei;
c.   Determina no koñese bias iha survei.

Maneira oinsá atu halo survei sei deskrebe iha seksaun sira tuir mai ne’e.


2   Census versus Sample

Census:

Vantajen
Desvantajen
Data populasaun kobre hotu:
Tempu (naruk);
Resultadu tebes.
Kustu (boot);

Esforsu (boot no maka’as).


Sampel:

Vantajen
Desvantajen
Salva tempu, kustu no esforsu
Representasaun data (bias)
Investigasaun neebé klean
Representasaun sampel
Esforsu ladún boot


Kriteriu selesaun sampel iha survei:

a.   Representativu;
b.   Prodús informasaun neebé ita hakarak;




c.   Resultadu bele aplikatotál populasaun;
d.   Random vs non random.

2.1   Random sampling

  animál neebé selesionadu   sira neebé la selesionadu)

2.1.1                Simple random sampling:

a.   Kada animál iha oportunidade hanesan atu hetan selesaun;
b.   Animál selesionadu uza meius:
     Random number generator;
     Table of random number;
     Lotre;
c.   Tenke identifika kada membro hosi populasaun.
d.   Porezemplu selesaun randomsampel 4:


2.1.2 Sistematik sample
Kriteriu sistematik sampling mak:

a.   Sampel selesionadu iha interval neebé hanesan;
b.   La presiza lista populasaun;
c.   Animál dahuluk selesionadu ho random;
d.   La bele uza se iha sistematik bias;
e.   Di’ak bainhira animál la’o tuir lutu habit/manga;
f.    Porezemplu selesaun sistematik random samplingsampel 4:





2.1.3Stratified sample
Kriteriu stratified sampling mak:

a.   Dahuluk hahú hosi fahe populasaungrupu (strata);
b.   Depois hili individu ho random iha grupu nia laran;
c.   Fornese estimasaun group specific rates”;
d.   Prevene under representatation hosi grupu ki’ik;
e.   Desvantajen hanesan ho simple random sampling;
f.    Bele uza proportional stratified sampling”.
g.   Porezemplu selesaun stratified sampling sampel 4:

Grupu 1
Grupu 2
Grupu 3
Grupu 4













2.1.4 Cluster (Batch)
Kriteriu cluster sampling mak:

a.   Animál hotu iha grupu neebé selesionado foti amostra/sampel;
b.   Dala ruma bele baratu liu;
c.   Cluster/grupu bele fasil atu identifika;
d.   Presiza sampel barak liu duke simple random sampling;
e.   Iha diferensia entre cluster no iha mós karekter neebé hanesan.
f.    Porezemplu selesaun sampel 4 uza sistema cluster:



2.1.5 Multi stage sampling
Kriteriu multistage sampling mak:

a.   Selesaun sampel iha pasu rua ka liu;
b.   Kombinasaun entre metodu sampling anterior;




c.   Presiza sampel barak liu duke simple random sampling.
d.   Porezemplu selesaun sampel 4 uza multistage sampling.

  I
 II
 III
IV













2.2 Non - Random Sampling

4.2.2.1                Convinience Sampling
Convinience sampling mak amostra neebé foti laos ho tékniku random iha neebé subject neebé sai hanesan amostra hetan selesaun tamba fasil atu asesu no besik liu peskizador (Convenience sampling is a non-probability sampling technique where subjects are selected because of their convenient accessibility and proximity to the researcher)


4.2.2.2 Judgement/Purposive sampling
Purposive sampling mak amostra neebé foti laos ho tékniku random. Sampel selesionadu bazeia bá karakteristika populasaun no objektivu estudu nian. Purposive sampling mós kuñesidu ho naran seluk hanesan sampling judgmental, selectivu ka subjectiva.


Purposive sampling bele halo liuhosi:

a.   Lista eleitorál;
b.   Telephone directories;
c.   Diresaun dalan nian/Street directory;
d.   Rejistrasaun asu, kuda, no animál seluk (iha distrito, sub distrito no aldeia);
e.   Numeru brinkus;
f.    Kliente veterinariu.




Problema sampling

a.   Vantajen no desvantajen prosedur sampling;
b.   Lista populasaun neebé la-kompletu;
c.   Informasaun neebé outdated/la atuál;
d.   Non-tracable segment iha target populasaun;
e.   Koperasaun hosi membru populasaun neebé menus.


3   Survei Kestionariu

Survei kestionariu bele administra liuhosi survei postál, survei personál no survei telephone.


3.1  Survei postál

Survei postál signifika, ita halo survei tuir ajencia dos Correios. Survei postál iha nia vantajen no desvantajen. Tuir mai ita haree esplikasaun konaba saida mak nia vantajen no desvantajen sira ne’e:


Vantajen:

a.   Baratu;
b.   Kobre área neebé luan;
c.   Lais;
d.   Uza standard neebé hanesan;
e.   Respondente responde tuir nia tempu;
f.    Bele responde anonomous.

Desvantajen

a.   Non response (ema la responde);
b.   La relevanrekolla informsaun konaba opiniaun no atitude;
c.   Responde bele incomplete no la akurat;
d.   Kestionariu tenke simples;




e.   La iha oportunidade atu husu klarifikasaun bá resposta neebé la klaru;
f.    Diak liu bá kestionariu neebé ho modelu opsaun a, b, c . Pergunta neebé aberta sei difisil atu standariza no difisil atu tau kódiku;
g.   Kuidadu ho pergunta neebé personál.


3.2 Survei Personál

Survei personál signfika, ita halo survei no ko’alia ho respondent direta (face to face). Iha survei personál mós iha vantajen no desvantajen.


Nia Vantajen mak:

a.   Redús non response;
b.   Kestionariu bele naruk;
c.   Pergunta bele kompleksu;
d.   Resposta bele klarifika;
e.   Bele foti sampel hosi Animál;
f.    Bele foti informasaun kona opiniaun respondent.

Desvantajen hosi survei personál mak:

a.   Bias hosi Intervistador;
b.   Kustu boot (Karu);
c.   Han tempu.


3.3   Survei telefone

Survei telephone mós iha nia vantajen no desvantajen. Nia Vantajen mak:

a.   La karu;
b.   Lais;
c.   Taxa Resposta aas;
d.   Resposta bele ita klarifika.




Nia desvantajen

a.   Kestionariu badak;
b.   Pergunta neebé la kompleksu;
c.   Labele ezamina ka foti sampel hosi Animál.


4   Dezenu kestionariu

Kriteriu neebé diak atu dezenu kestionariu mak:

a.   Tenke atrai ema/ Atractive;
b.   Fasil atu lee;
c.   Nia instrusaun klaru;
d.   Relevante ho tópiku neebé ita estuda;
e.   Pergunta halo badak ka minimum.


5   Konstrui kestionariu

Konsiderasaun neebé presiza bainhira atu konstrui kestionariu

a.   Uza palavras neebé komún, fraze no estilu neebé simples;
b.   Uza palavra simples;
c.   Konstrui pergunta neebé klaru/Straightforward;
d.   Espesifiku/precise;
e.   Husu pergunta neebé breve neebé la resulta bá dúvida;
f.    Pergunta badak (<20 palavras por pergunta);
g.   Evita pergunta neebé bias;
h.   Labele halo asumsi/presumption;
i.    Kestionariu tuir realidade laos hypothetical;
j.    Uza bom senso/Use common sense;
k.   So tau pergunta neebé mak ita espera respondent atu responde;
l.    Evita lia fuan neebé ofensidu/offensive;




m. Uza pergunta neebé tuir nia orden/order;
n.   Fornese palavra ezatu (exacto)telephone ka intervista personál.


6  Tipu pergunta kestionariu

6.1   Aberta/Open

a.   Respondent bele for resposta saida de’it;
b.   Di’akhusu opiniaun;
c.   Di’akintervista;
d.   Evita iha survei correiu;
e.   Pergunta opening/closing (ex. Sim/Não);
f.    Bele difisil atu tau kode;
g.   Bele tau kode antes bazeia bá resposta neebé ita espera;
h.   Bele prolonga tempu intervista;
i.    Uza bainhira ita espera responde neebé lahatene;
j.    Uza iha inisiu atu explora posibilidade atu halo peskiza.

6.2 Fechado/Closed

Iha tipu pergunta fechado, fasil atu tau kódiku. Tipu pergunta fechado iha tipu 3:

a. Dichotomos: presiza los/Lae;
b. Multiple choise:
     Limita responde nia range;
     Redús bias iha intervista;
     Diak bá kestionariu neebé manda tuir correiu;
     Fasil atu tau kode no análize.
3. Rating/Scala:
     Uza atu sukat forsa/strength opiniaun.




7   Selesaun lia-fuan / palavras

Halo selesaun/uza palavra ho kuidadu:

a.   Palavra sira ne’e tuir ona saida mak ita intende ka lae?;
b.   Karik palavra sira ne’e nia sentidu dobel/dobru?;
c.   Karik palavra sira ne’e nia kontekstu klaru ona?;
d.   Karik palavra sira ne’e nia pronunsia liuhosi ida?;
e.   Karik iha palavra seluk neebé atu hanesan, neebé bele konfundi nia sentidu?;
f.    Karik iha palavra seluk neebé simples liu?


8   Pasu pasu atu halo survei

a. Dezenu survei;
b. Pretest kolega sira;
c. Pretest sampel iha target populasaun;
d.  Distribui;
e. Follow up/Chase.


8.1   Bias iha survei/Kestionariu

a.   Selesaun sampel;
b.   Tone/ forma palavra iha perguntas;
c.   Ordering perguntas/responses;
d.   Forcing responses:
     Alternativa neebé bias;
     La iha opsaun lahatene;
     La iha pozisaun neutrál/iha klaran.




8.2   Non Response

     Proporsaun hosi respondent importante liu duke sample size (medida amostra)

Objektivu mak atu hasa’e taxa responde máximu:

a.   Persistencia/badinas;
b.   Kontaktu Personál;
c.   Planu:
     Fasil atu responde:
    Kestionariu badak;
    Precoded answers;
    Prepaid envelope.
     korajen atu responde/Inducement to reply;
     Timing/neebé sufisiente
     Karta introdsaun;
     Treiñamentu intervistador.

8.3   Fatór sira ne’ebé influénsia taxa resposta

a.   Tipu target populasaun (nivel edukasaun);
b.   Survei nia relevansia;
c.   Konfidensialidade;
d.   Fasil atu responde;
e.   Appearance no perguntas neebé naruk/badak;
f.    Tempu survei neebé alokadu.