Dr. Acacio Cardoso Amaral
Materia hanorin Parasitolojia, sub-tópiku Parazita iha ruminante
Departamentu de Saúde Animál, Faculdade de Agricultura, Universidade NAcional Timor Lorosa’e (UNTL)
(Programa Estudu distansia)
· Tópiku
o Trichostrongyloid nematodes: Iha karau no bibi (malae/Timor)
o Nematode iha intestinu ki’ik:
§ Bunostomum
§ Strongyloides
o Nematode iha intestinu boot
§ Chabertia
§ Oesophagostomum
§ Trichuris
o Lumbriga pulmaun
§ Dictiocaulus
§ Muellerius
§ Protostrongylus
o Filraoides iha karau
o Fasciollosis
o Paramphistomes
o Schistosomes
o Cestode: Moniezia & Thysaniezia
o Screworm fly
o Ektoparazita
o Protozoa
TRICHOSTRONGYLOID NEMATODES: KARAU
· Siklu moris- free living:
· Order strongylida iha superfamily 4:
o Strongyloidea
o Ancylostomatoidea
o Trichostrongyloidea no
o Metastrongyloidea
· Kuaze species hotu ihaTrichostrongyloidea, Ancylostomatoidea no Strongyloidea prodús tolun ne’ebé nia estrutura atu hanesan, ne mak: tipu “strongylid”, ne’ebé dezenvolve ho dalan ne’ebé hanesan ba faze infetivu
Dezenvolvementu hosi tolun ba L1
· Iha fator nesesariu 3:
o Oxygen: nivel O2 lahanesan iha intestinu, ambiente no iha teen laran;
o Humidade/Moisture: esensiál ba survival, dezenvolvementu, tolun atu fera/hatch;
o Temperatura
§ Dezenvolvementu akontese iha temperatura entre 10-30oC
· Trichostrongyloid nematodes
· Dezenvolvementu larva
o Depois de fera hosi tolun, hela iha faeces no han bacteria no dezenvolve, depois sai ba L2. L2 mós hahalok hanesan L1
o Dezenvolvementu hosi L2 ba L3 ne’e partial deit
§ Cuticle L2 sei iha nafatin hanesan kulit/sheath no proteje L3 maibé prevene han
o L3 (= ensheated L3) sai hosi faeces no hela iha du’ut nia hun
· Larva infetivu iha du’ut
o L3 ne’e halo movimentu aktivo wainhira iha be iha du’ut tahan, tan ne’e L3 bele muda hosi du’ut hun ba leten wanhira iha be (bokon) …maiaoria sei hela nafatin iha du’ut hun
o Movimentu depende ba Temperatura
§ Temepraura as : movimentu maka’as, maibé nia moris badak
§ Temperaura tun: movimentu uitoan, maibé bele moris naruk
Larva infetivu iha du’ut
· Influensia temperatura no humidade ba Larvae nia moris:
o Manas & humidade
§ Diak ba dezenvolvementu
§ Survival badak
o Malirin & humidade
§ Dezenvolvementu ki’ik ou laiha
§ Survival kleur
o Malirin & maran
§ La iha dezenvolvementu, survival araska
· Iha genera 3
o Haemonchus (H. placei, H. contortus)
o Ostertagia (O. ostertagi)
o Trichostrongylus (T. axei)
o Kombinasaun species sira iha leten
Siklu moris
![]() |
Siklu moris lumbriga nematoda (Fonte: Farm Health Online) |
Ostertagiosis
Kauza: O. ostertagi
Sinál klinika
§ Diarrhoea
§ Iha syndroma 3 iha infeksaun O. ostertagia:
o Tipu 1 ostertagioasis- haree kunadu faze larva dezenvolve ba adultu kedas (la atraza/without delay)
§ La iha kresimentu
§ Lakon pezu
§ Diarrhoea
o Pre-tipu 2- larva ho numeru boot/barak akumula iha fulan barak nia laran, no sai L4 iha mukosa
· La iha sinál klinika
· Bolu naran hypobiotic
o Type 2 – numeru boot larva ne’ebé akumula iha fulan barak resume dezenvolvementu iha tempu hanesan
§ Body weight lakon
§ Diarrhoea, …mate
Diagnosis
§ Quantitative floatation test
§ Necropsy: mudansa iha abomasal mukosa
§ Total worm count
Siklu moris
Tolun iha abomasum passa tuir faeces, depois fera sai L1—L2 han bacteria iha faces dezenvolve sai L3 (infective larvae…..karau han L3
Tratamentu - Antiparazita
Haemonchosis
Kauza
· Prinsipalmente kauza hosi H. placei
· Dalaruma mós H. contortus, ne’ebé komun iha bibi malae
· Pathogenesis, sinál klinika, diagnosis no kontrola haree diskusaun iha Trichostrongyloids iha bibi malae
![]() |
Haemonchus placei (Fonte: Parasitipedia) |
Trichostrongylosis
Kauza: T. axei
Iha genera 3, iha intestinu ki’ik
§ Cooperia
o C. oncophora
o C. punctata
o C. pectinata
§ Nematodirus
o La afekta animal mesak deit, maibé infekta hamutuk ho species seluk
o Komun liu iha bibi sira ne’ebé han hamutuk iha area ida
§ Trichostrongylus
o Species komun: T. axei & T. colubriformis
§ Trichostrongyloids iha intestinu ki’ik ho T. axei hamosu moras ida hanaran “ trichostrongylosis”
Spesies afetadu:
§ Afekta karau hosi para susu to’o tinan 2
Sinál klinika: diarrhoea
Diagnose: quantitative flotation test
Trichostrongyloid nematodes
(bibi malae)
Genera iha abomasum
§ Genera lumbriga iha abomasum inklui:
o Haemonchus (H. contortus)
o Ostertagia
o Trichostrongylus
Haemonchosis
§ Kauza: H. contortus
§ Supa ran (0.05 ml/dia)
§ L4 no adultu prodús anticoagulant
§ 2000 adultu: han minimo 30 ml ran/dia
§ Lumbriga 3000 bele oho bibi oan
§ Lumbriga 9000 bele oho bibi inan
Sinál klinika
§ Kazu acute
§ Anaemia todan
§ Lakon pezu
§ Mate
§ Akontese ba idade ne’ebé deit
§ Kazu sub-acute ka chronic
§ Slow anaemia
o Fe- defisiensi
§ Hypoproteinaemia
§ Bottle jaw
§ Fraku
§ La iha diarrhoea, se la iha presensa species seluk
Siklu moris
§ Adultu iha abomasum, tolun barak;
§ Tolun passa tuir faeces;
§ Dezenvolve sai infective larvae;
§ Adultu iha abomasum.
![]() |
Siklu moris Haemonchosis (Fonte: ResearchGate) |
Diagnosis
§ Bazeia ba sinál klinika;
§ Quantitative flotation test;
§ Necropsy: haree lumbriga iha abomasum, haemorrhagic ki’ik iha mukosa, ran fukan/bekuan ran iha surface/permukaan
Epidemiology
§ Lumbriga tolun labele fera iha temperatura menus hosi 10oC;
§ Moris diak depois de udan iha clima manas;
§ Komun iha area ne’ebé udan barak .
Tratamentu
§ Tenke lalais atu evita mate
§ Anthelmintic ne’ebé relevante, haree iha slide tuir mai
§ Muda animal afektadu atu hamoos pasture
Trichostrongyloids iha abomasal seluk
Impaktu Ostertagia spp no T. axei ba saude atu hanesan ho sira ne’ebé iha intestinu ki’ik.
Tamba infeksaun normalmente, kahur, difisil atu halo diferensiasi
Genera trichostrongyloid iha intestinu ki’ik
Genera
§ Cooperia
§ Nematodirus
§ Trichostrongylus
Trichostrongylosis iha bibi malae
Kauza: Trichostrongylosis colubriformis
Sinál klinika: Diarrhoea, lakon pezu
Diagnose:
§ Bazeia ba sinál klinika
§ Quantitative floatation test
Tratmentu: haree tabela anterior
![]() |
Nota letra a, mak tolu hosi Trichostronylus sp. Nematode nia tolun seluk mos iha (a: Trichostrongylus sp., b: Passalurus ambiguous ) and Eimeria oocysts (c) found in faeces of Lepus europaeus , by zinc sulphate flotation (mixed infection) (Fonte: ResearcgGate) |
Trichostrongyloid nematodes
(bibi Timor)
§ Kauza: H. contortus no Trichostrongylus spp
§ Bibi, bai-bain han aitahan, ne’ebé moos compara ho bibi malae no karau
§ Kunadu, bibi han duut badak hamutuk ho bibi malae no karau, hetan lumbriga barak liu no fasil atu moras
Kontrola
§ Aimoruk ne’ebé kura iha bibi malae, la dun efektivo ba bibi Timor (rasaun??)
§ Atu kontrola lumbriga iha bibi Timor, labele halo bibi han duut iha pasture
Nematode seluk iha intestinu ki’ik
(Bunostomum no strongyloides)
Lumbriga kait (hook worms)
§ Inklui:
o Bunostomum trigonocephalum (Iha bibi (malae/Timor)
o B. phlebotomum (Iha karau)
§ Moris iha intestinu ki’ik;
§ Larvae infetivu tama hospederu tuir kulit ou tolan;
§ Normalmente hetan ho lumbriga seluk-seluk (kahur);
§ Halo moras seriu iha karau ne’ebé hakiak intensive;
§ Bunostomum bele kura ho anthelmintic
Strongyloides spp
· Kauza: S. papillosus
· Species afektadu: karau (bibi—malae/Timor)
· La infekta mesak, maibé kahur
Nematode iha intestinu boot
Inkluindu
· Chabertia: Chabertia ovina (karau, bibi malae)
· Oesophagostomum
o Oe. columbianum (b. malae)
o Oe. Venulosum (b. malae)
o Oe. Radiatum (karau)
· Trichuris: Trichuris spp (karau, bibi malae)
· Chabertia ovina
Lumbriga pulmaun
(Dictyocaulosis)
Kauza
· Dictyocaulus spp
o naruk 3-10 cm iha ruminante
o Fatin iha pulmaun: iha bronchi
· D. viviparus
o Iha karau no rusa
· D. filaria
o Iha bibi malae/Timor
Pathogenesis
· Larvae tama pulmaun liu hosi penetrasaun alveoli no sai adultu iha bronchioles no bronchi;
· Adultu stimula produsaun mucous no akumulasaun eosinophils;
· Taka ar atu pasa.
Sinál klinika
· Mear, dada is lais, kondisaun isin lakon/ladiak, mate
· Diagnose:
o Sinál klinika (liu-liu depois de ecercisio)
o Akontese barak liu iha animal nurak
o Examina faeces (uza teknik Baermann)
o Necropsy
Lumbriga pulmaun: Muellerius capillaris & Protostrongylus spp
· Infeksaun nemtaodes sira ne’e normalmente diagnose iha postmortem
· Pulmaun animal infektado iha “greyish nodule”, nodule malahuk/abu-abu
Siklu moris
· Inan & aman iha brochi—tolun iha teen…tolun ho L1---IH (karkol) tolan, dezenvolve L1-L3---tolan IH ne’ebé infektado—L3
Filaroids iha karau
Kauza:
· Onchocerca spp (Moris iha connective tissue no ligaments);
· O. gibsoni: iha karau, 3-20 cm, komun;
· O. gutterosa: iha karau, ligament nuchae no fatin seluk, 3-60 cm, komun;
· O. lienalis: iha karau, gastro-splenic ligament, spleen, ladun komun;
· O. sweetae: iha karau.
Siklu moris
· Lumbriga inan & aman iha nodules---microfilariae iha ran—L1 to’o L3 iha IH (lalar)—L3 injectado kunadu han
Oncocerca spp
· Siklu moris
o Lumbriga inan & aman iha nodules---microfilariae iha ran—L1 to’o L3 iha IH (lalar)—L3 injectado kunadu han
Fasciolose
· Kauza: Fasciola hepatica
o Adultu iha bibi malae, karau no mamalia seluk nia aten
o Naruk: 3-5 cm, belar, modelu hanesan aitahan, castanha ou abu-abu
· F. gigantica:
o Naruk 7.5 cm
o Iha nasaun tropical
Siklu moris
· Pasu iha siklu moris:
o Tolun: 140 x 80 µm, operculate, la dezenvolve wainhira passa iha faeces
o Miracidium: ciliate, iha pontu matan 2, activo iha be
o Sporocyst: cilia la iha, inactivo, iha karkol/snail
o Redia: 1-3 mm, inactive iha karkol
o Cercaria: quaze 0.2 mm
o Immature fluke: active, migrate ba DH
o Mature flukes: sluggish iha bile ducts
IH
· Lymnea tomentosa (Australia & NZ)
· L. columela (Australia & NZ)
Habitats IH
· L. tomentosa & L. columella:
o Bee permanente, bee-matan, debu, mota etc
o L. truncatula: iha area ne’ebé iha tahu barak
Pathogenesa
· Lumbriga juvenil/nurak
o Penetrasaun capsule aten halo haemorrhage
o Wainhira sira muda no han iha aten….kanek, diak…hela fitar
· Lumbriga adultu:
o Han bile duct epithelium, ran no bile
o Inflamasaun bile duct no sai mahar ho fibrous tissue, redus bile flow/aliran emepedu.
Sinál klinika
o Moras derepenti, depresi, mate tamba faila no haemorrhage aten
o Sub-mandibular oedema
Kontrola
o Oho IH ho molluscicides
o Halo lutu, prevene karau han iha area ne’ebé iha karkol
o Halo rai maran atu prevene ou redus habitat karkol
o Rotasi pasture: rotasi kada semana 8
o Prevene daet ba area foun atravez de kontrola IH
Tratamentu
o Uza fasciolicides
o Haree tabela aimoruk anterior
Paramphistomes
o Naran seluk: Amphistomes
o Paramphistome fluke inkluindu:
o Calicophoron calicophorum: iha reticulum, rumen iha karau no bibi, IH: Gyraulus scottianus
o Orthocoelium streptocoelium: iha karau, bibi malae, la dun komun. IH: Gyraulus gilberti
o Paramphistomum ichikawai: iha bibi malae, karau, komun. IH: Heliocorbis australiensis
Sinál klinika
o Infestasaun makaas halo diarrhoea no lakon pezu
o Dala ruma iha oedema sub mandibular
o Fluke adultu iha rumen la pathogenic
Diagnose
o Presens adultu fluke iha faeces
o Halo test sedimentasaun
o Tetu faeces 2-4 g
o Kahur faeces ho be 100 mL
o Filtru mixtura ho koador/filtru sa atu hasai partikel boot sira
o Fakar ba cylinder 100 mL
o Hosi durante minute 3 atu nia bele forma sediment
o Hasai supernatant/be restu
o Depois kahur ho be, depois de minute 3, hasai supernant fali
Halo test sedimentasaun
o Repete to’o supernatant moos
o Tau sediment iha “petri dish” depois aumenta metylen blue turuk 2
o Examinq lumbriga tolun uza Dissecting microscope
o Nota: karik presija halo kuantifikasaun, uza fafeces 2 g no multiplika resultadu ho numeru 2
Tratamentu: Clioxanide, Oxyclosanide
Schistosomes
Kauza
o Schistosoma haematobium
o S. mansoni
o S. japonicum
o Fluke, ne’e diferente ho sira seluk, tamba sexu separa (Lumbriga inan, naruk no lotuk, toba iha aman nia kabun).
o Fluke 2 ne’e toba hamutuk iha vena ki’ik iha bladder/vesica urinaria ou intestinu no supa ran
![]() |
Schistosoma hatudu lumbriga inan neebé lotuk toba iha aman nia leten. Karakol mak sai sira nia Hospdeiru intermediariu (Fonte: CDC) |
Morphology
o Tolun iha ulun meik (spines) no tama iha tissue laran tamba movimentu hospedeiru, balun to’o iha vesica urinaria no sai tuir urine ou faeces
Pathogenesis
o Adultu taka/block vaso sanguino
o Tolun ne’ebé iha tissue laran provoka reasaun hosi hospedeiru
o Anti corpo hamutuk ho antigens parazita forma complexe ne’ebé estraga rins
Sinál klinika
o Sinál variado conforme orgaun ne’ebé hetan afekta
o Dala barak mate
o Diagnosis: tolun ne’ebé ho nia caracteristica especial hetan iha urine ou faeces
Taenid cestode iha naan
Kauza
o Taenia ovis
o T. hydatigena
o T. saginata
o T. solium
Taenia ovis
o Parazita komun iha intestinu ki’ik hosi asu no bibi malae
o Metacestode (Cysticercus ovis) mós komun iha bibi (malae/Timor)
o Bibi malae, infectado tamba tolan tolun iha asu teen
o C. ovis dezenvolve iha musculo skeletal no cardiac
o Iha bibi oan, cyst transparan, iha ben. Mais e menus diametro 0.5 cm
Taenia ovis
o Wainhira cyst mate (several months), cyst ense ho pus, depois troka ho fibrous tissue depois calcifies/membatu
o C. ovis nodules detecta iha inspecsaun naan, suspende para koa soe cyst, karik barak liu condena
o C. ovis fasil atu detecta iha kurasaun, mas dala ruma iha musculo skeletal
Taenia hydatigena
o Komun iha asu
o Metacestode (C. tenuicolis) hetan iha IH balun; bibi malae, karau no fahi)
o Embryo tama aten tuir portal circulation, no gasta tempu balun migrating iha parenchyma, han no bertumbuh
o Rute migrasaun bele haree mós iha aten infektado, hanesan linha fitar
o No fin, metacestode fera capsule aten depois ba iha cavidade abdominal, depois belit ba peritonium
o C. tenuicolis bele boot to’o diametro 6 cm
o Single protoscolex bele haree hetan tuir didin
Taenia saginata
o Cestode adultu iha ema nia intestinu ki’ik
o Contaminsaun habelar hosi: manu hanesan seagulls, ou WC nakfera, ou uza ema teen sai hanesan pupuk
o Lumbriga localiza iha musculo maseter no kurasaun
Kontrola
o T. ovis
o Fo naan ba asu ho:
§ Naan ne’ebé livre hosi C. ovis
§ Naan bibi ne’ebé daan (60oC, ou freeze durante semana 2)
§ Naan karau
§ La bele fo naan
§ Prevene asu han/buka han rasik iha liur
o T. hydatigena
o Fo naan ba asu ho:
§ Carcass no naan teen ne’ebé livre hosi cyst
§ Daan naan no naan teen
§ Naan karau
Kontrola
o T. saginata
o Infeksaun iha ema, prevene hosi soe foer ema nian ho kuidado
o WC ne’ebé nakfera ou te arbiru iha ailaran, bele halo infeksaun epidemic iha karau
o T. solium
o Cestode adultu moris iha ema nia intestinu ki’ik no
o Metacestode (C. cellulosae) iha naan fahi
o Fahi hetan infeksaun tan han ema nia teen ne’ebé iha lumbriga tolun
o Cestode iha intestinu ki’ik ruminante
o Cestode iha intestinu ki’ik ruminante
![]() |
Taenia solium (C. celulose) (Fonte: SpringerLink) |
Moniezia & Thysaniezia
o Moniezia spp:
o Iha intestinu ki’ik
o Cestode ne’ebé naruk tebes
o Komun iha karau no bibi malae
o Scolex la iha rostellum no hooks/kait
o Segments iha set genitalia 2
o Thysaniezia sp = Helictometra
o Cestode naruk, la dun komun
![]() |
Moniezia adultu (Fonte: Veterinaria Digital) |
![]() |
Segment Moniezia hatudu nia set jenitalia 2 (Fonte: Semantic Scholar) |
Siklu moris
o Adultu iha intestinu ki’ik—segment gravida—husik tolun—tolan—grass mite (kutu rumput)—dezenvolve sai cysticercoid—tolan mite/kutun—intestinu ki’ik
o Kontrola: la presija (la dun economis) tamba la dun estraga hospedero
![]() |
Moniezia benedani haree iha microscope (Fonte: Clickr) |
Obrigadu, bom estudo!
No comments:
Post a Comment